Laat u geen basisbankdienst meer weigeren. (JUNI 2022)
Tijdens onze permanentie namen verschillende diensten contact met ons op omdat hun cliënten geen bankrekening konden openen onder het voorwendsel dat zij in schuldbemiddeling waren.
Nu is de relatie met een bank in de eerste plaats een commerciële relatie en een bank heeft het recht om te weigeren met iemand een contract te sluiten indien zij dat te riskant of onvoldoende rendabel acht [1] In België kan men de dag van vandaag echter bijna niet meer zonder bankrekening om inkomsten op te ontvangen of om bepaalde betalingen te verrichten, zoals de huur of belastingen.
Om financiële uitsluiting van bepaalde groepen tegen te gaan, heeft de wetgever dan ook de basisbankdienst in het leven geroepen. Het gaat om een beperkte bankdienst, die wel het openen van een zichtrekening en de toekenning van een debetkaart mogelijk maakt. En vooral: het zijn basisdiensten die de banken niet kunnen opzeggen of weigeren, behalve onder bepaalde voorwaarden. De voorwaarden voor toegang tot deze "dienst" zijn zeer strikt en soms wat ondoorzichtig. In wat volgt lichten we deze voorwaarden nader toe.
- 1. De aanvrager moet een natuurlijke persoon zijn en geen vennootschap [2].
- 2. De aanvrager moet in België of in een lidstaat van de Europese Unie verblijven. Een tijdelijk adres is voldoende, mits de aanvrager een bewijs van inschrijving in het vreemdelingenregister of een gelijkwaardig document kan voorleggen [3]. De basisbankdienst is dus toegankelijk voor asielzoekers, erkende vluchtelingen of personen die de status van subsidiaire bescherming genieten, indien zij over de nodige identiteit- en/of verblijfsdocumenten beschikken.
- 3. Men kan slechts over één basisbankrekening beschikken. Wie reeds een dergelijke rekening heeft bij een andere bank zal zijn aanvraag geweigerd zien.
- 4. Men mag geen zichtrekening hebben bij de bank waaraan de aanvraag wordt gericht, noch bij een andere bankinstelling. De basisbankdienst is namelijk bedoeld voor wie geen rekening kan openen [4] , en als iemand elders al een rekening heeft, kan hij of zij daar gewoon gebruik van maken. Als de betreffende rekening geblokkeerd is, moet de persoon het nodige doen om deze te laten deblokkeren.
Als de persoon echter een schrijven heeft ontvangen waarin wordt meegedeeld dat die andere rekening zal worden opgeheven, dan wordt deze voorwaarde geacht te zijn vervuld. De aanvrager zal dan wel een bewijs of attest moeten overleggen waaruit blijkt dat de rekening zal worden opgeheven.
- 5. Men mag wel over een ander type rekening beschikken, zoals een spaarrekening, of een derdenrekening (bij een gerechtelijke bemiddelaar). Hoe zit het met de gezamenlijke rekening, een rekening in medebeheer of een budgetrekening (bij een dienst schuldbemiddeling)? Als op de andere rekeningen echter een gemiddeld gecumuleerd tegoed over een jaar [5] van meer dan € 6.000,00 staat, kan de bank de opening van een basisbankrekening weigeren.
- 6. Men mag geen kredietovereenkomst hebben voor een bedrag van meer dan € 6.000,00.
- 7. Men mag niet veroordeeld zijn voor het witwassen van geld of de financiering van terrorisme.
Het feit dat men in minnelijke schuldbemiddeling is of in een collectieve schuldenregeling zit, is voor de bank dus geen voldoende reden om de basisbankdienst te weigeren. De bank kan de opening van een basisbankrekening ook niet afhankelijk maken van de aankoop van andere bijkomende diensten.
Let wel: deze basisbankdienst is niet gratis (maximaal € 17,26 voor het jaar 2022) en heeft beperkingen [6] in vergelijking met een normale bankdienst. Deze dienst mag ook niet verward worden met bijvoorbeeld de universele bankdienst, die het mogelijk maakt dat mensen die niet vertrouwd zijn met digitale instrumenten, nog in een fysiek bankkantoor terecht kunnen voor een hele reeks verrichtingen (dit is uiteraard een betalende dienst).
Eens men de voorwaarden voor de basisbankdienst heeft gecontroleerd en de cliënt blijkt hiervoor in aanmerking te komen, moet de dienst ook concreet worden aangevraagd. Als in de aanvraag niet uitdrukkelijk wordt vermeld dat deze de opening van een basisbankrekening betreft, is de bank niet verplicht om hierop in te gaan. Zij mag de aanvraag dan weigeren als betrof het een gewone aanvraag voor de opening van een bankrekening.
De aanvraag moet dus uitdrukkelijk worden ingediend aan het loket, per e-mail of via de telefoon. Daarop zal men een speciaal formulier ontvangen, dat moet worden ingevuld om de opening van de basisbankrekening aan te vragen. Om deze aanvraag te vergemakkelijken, hebben wij een modelbrief opgesteld die aan de bankier kan worden overhandigd, zodat deze niet kan doen alsof de aanvraag geen betrekking heeft op de basisbankdienst.
- Basis Bankrekening (06-2022)
Als de bank het speciale formulier niet toestuurt of weigert om binnen de 10 dagen een rekening te openen zonder daarvoor een schriftelijke motivering te geven, begaat zij een strafbaar feit dat kan worden bestraft met een boete van 26 tot 25.000 euro [7]. Neem in dat geval contact op met de klachtendienst van de bank (te vinden op hun website) en wendt u vervolgens, als de bank blijft weigeren of niet reageert (wat op hetzelfde neerkomt), tot de Ombudsman voor de banksector, waarvan u de contactgegevens hieronder vindt:
Ombudsdienst voor financiële diensten
North Gate II
Koning Albert II-laan 8, bus 2
1000 Brussel
Tel. : +32 2 545 77 70
Fax : +32 2 545 77 79
E-mail : ombudsman@ombudsfin.be
https://www.ombudsfin.be/nl/particulieren/klacht-indienen/
Er zij op gewezen dat de Ombudsman een bindende bevoegdheid heeft met betrekking tot de Basis Bankdienst, aangezien hij de banken daadwerkelijk kan dwingen om een dergelijke rekening te openen wanneer zij dit zonder geldige reden hebben geweigerd. Dit is een echte uitzondering in termen van de bevoegdheden van de Ombudsman, wat duidelijk aantoont dat de wetgever aandacht heeft besteed aan het probleem van de toegang tot rekeningen.
[1] De grond waarop de weigering is gebaseerd, mag echter niet discriminerend zijn, zie https://www.unia.be/nl/discriminatiegronden/welke-discriminatiegronden-zijn-er.
[2] Maar dit zou weldra kunnen veranderen: https://droitbancaire.be/le-droit-a-louverture-et-au-maintien-dun-compte-bancaire-les-entreprises-et-le-service-bancaire-de-base/
[3] Voor meer informatie, zie https://www.febelfin.be/nl/basisbankdienst-aanvragen
[4] Althans in België, want deze voorwaarde is niet opgenomen in de Europese richtlijn van 2014, zodat andere landen andere regels kunnen hanteren - zie "Un service bancaire pour tou.te.s" van Anne Filly in Financité Magazine nr. 63 van september 2021, p. 18
[5] Dat wil zeggen, grofweg "gemiddeld" over een jaar
[6] Bijvoorbeeld een forfait van 36 lokettransacties per jaar, geen mogelijkheid om onder 0 te gaan, geen kredietkaart.
[7] "Un service bancaire pour tou.te.s" door Anne Filly in Financité Magazine nr. 63 van september 2021, p. 18.
